کارگاه جداشدگی یا جدایی گزینی شهری- به همراه آموزش نرم افزار تحلیلگر جداشدگی Geo-Segregation Analyzer

سرفصل های دوره:

1-آشنایی اولیه با مفهوم Segregation

1-1-تاریخچه پیدایش مفهوم جداشدگی

1-2- ارائه تعریف مفهوم جداشدگی

2- آشنایی با چگونگی سنجش میزان جداشدگی

2-1-پیشینه نظری پیدایش شاخص های سنجش جداشدگی

2-2-معرفی ابعاد جداشدگی سکونتی در سطح جهانی

3- معرفی شاخص­های متمایز سنجش جداشدگی

3-1- شاخص­های اندازه­گیری تک گروهی

3-2- شاخص­های اندازه­گیری دو گروهی

3-3- شاخص­های اندازه­گیری چند گروهی

4- آشنایی با نرم­افزار تحلیل­گر جداشدگی(Geo-Segregation Analyzer)

4-1- معرفی محیط نرم­افزار

4-2-وارد کردن اطلاعات در محیط نرم­افزار

4-3- محاسبه شاخص­های جداشدگی تک گروهی، دوگروهی، و چندگروهی

4-4- نحوه نمایش برخی شاخص­ها در محیط Arc GIS

4-5- انجام نمونه موردی

5- مزایا و معایب استفاده از شاخص­های اندازه­گیری در تحلیل جداشدگی

• مفهوم جداشدگی اجتماعی- فضایی:

مفهوم segregation  که در فارسی به معنای جداشدگی یا جدایی گزینی مطرح است به معنای تراکم فضایی گروه­های انسانی با وضعیت اجتماعی مشابه، به صورت تمایل ارادی و یا اجباری در یک ناحیه جغرافیایی معین، که در نتیجه عملکرد نیروهای گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی- فضایی و یا ترکیبی از آنها شکل گرفته تحت عنوان جداشدگی اجتماعی- فضایی شناخته می­شود. این پدیده از یک طرف منجر به انتخاب­های سکونتی گروه­های انسانی در سطح خرد شده و بر الگوی جداشدگی شهر اثرگذاشته، و از طرف دیگر از رفتارهای گروه­های انسانی اثر می­پذیرد.گروه های انسانی ممکن است بر اساس یک ویژگی شاخص(مانند نژاد، جنسیت، مذهب، ملیت، دین، زبان، قومیت، زادگاه، پایگاه اجتماعی- اقتصادی، ساختار خانوادگی و…) از یکدیگر جدا شده باشند که دراین­صورت نوع خاصی از جداشدگی(جداشدگی نژادی، قومیتی، اجتماعی- اقتصادی و …) شکل می­گیرد.

نمایش گرافیکی ابعاد سنجش جداشدگی سکونتی:

• یکنواختی: یکنواختی، به توزیع یک یا چند گروه جمعیتی در واحدهای فضایی کلان شهرها اشاره دارد. به این ترتیب یکنواختی نه به صورت مطلق،بلکه نسبت به گروه­های دیگر سنجیده می­شود. شاخص­های یکنواختی، میزان حضور یک گروه در واحدهای فضایی یک منطقه شهری را اندازه­گیری می­کنند. هر چه گروه جمعیتی مورد نظر به طور ناهمگون­تری در این واحدهای فضایی توزیع شده باشد، جداشدگی آن گروه بیشتر است. در مقابل، زمانی که کلیه واحدهای فضایی، تعداد نسبتا یکسانی از اعضای اقلیت و اکثریت کل شهر را داشته باشند، یکنواختی به حداکثر و جداشدگی به حداقل می­رسد.
• مواجهه : میزان تماس بالقوه بین اعضای یک گروه (درون گروهی) و یا تماس بالقوه بین اعضای دو گروه (برون گروهی) در داخل واحدهای مکانی را مورد ارزیابی قرار می­دهد و به این موضوع می­پردازد که اعضای یک گروه تا چه اندازه با اعضای همان گروه (انزوا) یا گروه­های دیگر (تعامل) در واحد فضایی خود روبرو می­شوند. اگرچه شاخص­های مواجهه و یکنواختی به طور تجربی دارای هم­بستگی هستند، اما از نظر مفهومی از هم متمایزند؛ چراکه شاخص­های مواجهه در تعیین درجه جداشدگی سکونتی بین گروه­های اقلیت و اکثریت، به اندازه نسبی این گروه­ها توجه می­کنند.
• تراکم: به فضای فیزیکی اشغال شده توسط یک گروه اطلاق می­شود. هر چه یک گروه جمعیتی سطح کمتری از کلانشهرها را اشغال کند، میزان تراکم بیشتر خواهد بود. به گفته مسی و دنتون (1988)، اقلیت های جدا از هم معمولاً بخش كمی از مناطق شهری را اشغال می­كنند.
• خوشه­ای شدن : واحدهای مسکونی اعضای اقلیت که به صورت فضایی به هم پیوسته­اند را مشخص می­کند. در حالی که ابعاد دیگر مربوط به توزیع اعضای اقلیت و اکثریت در میان واحدهای فضایی یا توزیع مناطق اقلیت نسبت به برخی از نقاط ثابت بوده است، خوشه­بندی به توزیع مناطق اقلیت و موقعیت آنها نسبت به خودشان توجه دارد. درجه بالای خوشه­بندی به معنای یک ساختار سکونتی است که در آن مناطق اقلیت مجاور یکدیگر بوده و یک کلونی بزرگ قومی یا نژادی ایجاد می­کنند. در مقابل، سطح پایین خوشه­بندی به این معنی است که واحدهای اقلیت مانند مربع های سیاه روی تخته شطرنجی به طور گسترده در محیط شهری پراکنده شده­اند.
• مرکزیت گرایی : میزان قرارگیری یک گروه در مجاوت و در داخل منطقه مرکزی شهر را اندازه­گیری می­کند که عموما به عنوان منطقه تجاری مرکزی (CBD) تعریف می­شود. هرچه یک گروه به مرکز شهر نزدیکتر باشد، متمرکزتر و در نتیجه جداشده­تر است. در اغلب کشورهای صنعتی، اقلیت­های نژادی و قومی بیش­تر در مناطق مرکزی جایی که مسکن­های قدیمی و نامرغوب شهر در آن تمرکز دارد، سکنی می­گزینند .

معرفی شاخص های اندازه گیری تک گروهی:

تصویری از محیط نرم افزار:

مزایا و معایب استفاده از شاخص های جهانی در تحلیل جداشدگی شهری:

با استفاده از خصوصیات اجتماعی- اقتصادی به دنبال بررسی نابرابری در توزیع ویژگی­های اجتماعی- اقتصادی در سطح ناحیه کلان­شهری هستند و مزیت آنها توانایی برقراری رابطه با ویژگی­های فضایی نواحی کلان­شهری است

معایب:

این شاخص ها سنجه های تقلیل یافته از جداشدگی در کل محدوده شهری بوده که در قالب اعداد و ارقام بیان می شوند و اغلب دید کافی از الگوهای متمایز محلی در شهرها به دست نمی دهند.