کتاب مدیریت برف‌روبی شهری

(شمیران)

مقدمه

زندگی انسانها، جانوران و گیاهان همگی به وجود آب بستگی دارد. در قرآن کریم آمده است : وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ یعنی، و، هر چيز زنده‏ اى را از آب پديد آورديم آيا ايمان نمى ‏آورند؟ (سوره انبیاء آیه 30)
سير تحول زندگی بشر بيان گر آن است كه همواره درگير حوادث و سوانح طبيعي و غير طبيعي بوده که از ديرباز براي جان و مال آدمي تهديد بوده و انسان با پذيرفتن اين واقعيت همواره در جهت كاهش آثار اين گونه حوادث و سوانح تلاش نموده است.

با اين مقدمه مي توان به وقوع زلزله‌هاي شديد در رودبار، منجيل، بم و لرستان، سيل كلاله استان گلستان، آتش سوزي جنگل‌هاي شمال كشور همچنين موج سرما و بارش برف سنگين در فصول سرد در طي سالیان گذشته در كشور و اقدامات عملياتي و مديريتي دستگاههاي مرتبط اشاره داشت. در اين ميان بارش برف سنگين در فصول سرد سال براي بسياري از شهروندان مان شرايط دشواري را رقم مي زند. اختلال در سيستم ارتباطي شهرها و خطوط بين شهري، ايجاد آسيب به بخش‌هاي مختلف خطوط و پست‌هاي انتقال و توزيع برق، افت فشار گاز و ايجاداختلال در زندگي شهروندان، تعطيلي موقت بخش‌هاي مختلف نظير صنايع، بازار، ادارات، مدارس و … از عمده ترين مشكلاتي است كه با ورود موج‌هاي سرما وبارش برف، مناطق مختلف كشور را تحت تاثير قرار مي دهد.
در اين راستا شهرداري‌ها به عنوان متولي اصلي ارايه خدمات شهري، مسئوليت كنترل شرايط بحراني ناشي از بارش برف و موج سرما در شهرها را داراست، در مواجهه با اين شرايط اقدام به صدور بخشنامه‌هاي اجرايي جهت عمليات پاكسازي معابر و فضاهاي عمومي شهري نموده و شرايط لازم براي عادي سازي هر چه سريعتر زندگي شهري را تدوين نموده اند. طبق شرح وظایف محوله در شهرداری تهران، پیمانکاران خدمات شهری به عنوان عوامل اجرایی و میدانی شهرداري تهران برای این امر به شمار می‌آیند. این نیروها گاهی به علت بهره گيري از شيوه‌هاي قديمي و غيراستاندارد سنتی و فقدان روشها و تجهيزات نوينِ جايگزين، هزينه گزافي جهت بازسازي و ترميم آسفالت خيابانها و معابر شهر کلان شهرتهران (كه بر اثر شن ريزي و نمك پاشي بي برنامه مستهلک و تخريب مي شوند) بر شهرداري تهران تحميل مي نمایند. این معضل مهم در زمستان‌ها موجب بروز مسائل و مشکلات شهری گردیده و در نحوه خدمات رسانی اخلال و اغلب اوقات بدلیل شیب زیاد، یخ زدگی و برف سنگین راههای رفت و آمد را مسدود و تردد را با مشکل و در نهایت مراکز آموزشی را به تعطیلی می‌کشاند. به همین منظور شناسایی عوامل تاثیر گذار بر بروز بحرانهای زمستانی در سطح معابر منطقه یک می‌تواند بر فرایند برنامه ریزی بهتر در برابر بحرانهای فصلی اثر مثبت داشته باشد.
قسمت شمالی منطقه یک تهران که شامل شش ناحیه ( دو،سه، چهار، پنج،شش، ده ) دارای طبقه اقلیمی مرطوب و بخش اندکی از نواحی جنوبی منطقه نیز نیمه مرطوب است. این منطقه با سایر مناطق شهرداریهای تهران به لحاظ اقلیم، شیب زمین، چشم انداز طبیعی، وجود اماکن، مراکز علمی و دانشگاهی و …. تفاوت کلی و اساسی دارد. این منطقه در تابستانها مورد استقبال و اقبال جمعیت کثیری از گردشگران و در زمستانها هم، آسمانِ پر روزی، میهمان طولانی مدت بالا نشینهای پایتخت است. در کنار عوامل طبیعی فوق، منطقه مذکور با توجه به وسعت قابل توجه از سه راه استخر در شرق تا محله اوین در غرب، از خُرد اقلیم‌های متفاوت و توپوگرافی متنوعی برخوردار است. از این رو، عواملی چون خرد اقلیم‌های موضعی، همجواری با كاربری‌های مهم نظامی و دولتی متعدد در سطح منطقه، دراولویت بندی عملیات برف‌روبی و یخ‌زدایی مدنظرقرار دارند.در حال حاضر، اولویت بندی معابر نواحی دهگانه شهرداری منطقه یک بر اساس تجربیات گذشته کارشناسان باتجربه خدمات شهری صورت گرفته و روش استاندارد و منظمی برای انتخاب نوع مواد یخ زدا و میزان كاربرد غلظت آنها درشرایط مختلف دمائی و تجربه کافی نیز برای استفاده از این مواد شیمیایی مطابق دستورالعمل استاندارد جهانی وجود ندارد. از این رو با توجه به عوامل فوق و به علت عدم دریافت نتایج دقیق پیش بینی دمایی و بارشی از سوی اداره هواشناسی استان تهران به علت کوهستانی بودن سطح معابرشمیران، امکان انجام عملیات پیشگیرانه در اکثر نقاط آن امکان پذیر نبوده واغلب عملیات برفروبی پس از شروع بارش برف روی سطح معابر، آغاز و به علت كمبود تجهیزات پیشرفته و مکانیزه، بصورت دستی توسط کارگران خدمات شهری با پاشیدن مخلوط شن مخصوص روی سطح معابر و شریان‌ها صورت می‌گیرد. در روش‌های سنتی به دلیل عدم توزیع یکنواخت و باقی ماندن و انباشت مدت زمان طولانی شن مخصوص در سطح معابر،آسیب‌های زیرساختی همچون خوردگی گسترده آسفالت و جداول بتنی تا آلوده شدن آب‌های سطحی و تخریب محیط زیست ایجاد می‌شود.
برای مقابله با یخ زدگی، عوامل اثرگذار مانند شیب زمین، عرض معابر، کاهش سرعت وسایل نقلیه، توسعه مخازن شن مخصوص در معابر شهری و استفاده از نیروهای داوطلب محلی به هنگام بارشهای برف‌های سنگین و طولانی مدت، اصلاح هندسی برخی از معابر شهری، لایروبی جویها و رودخانه‌ها، تخلیه مَنهُول‌های اصلی فاضلاب قبل از فصل بارش‌ها، استقرار ماشینهای شن پاش و جانمائی مناسب مخازن شن مخصوص در شریان‌های اصلی، از مهمترین کارها است. ضمن اینکه استفاده از فناوری به روز دنیا و کسب تجربیات کشورهای توسعه یافته در این زمینه مفید خواهد بود.
ما در تلاشیم در این کتاب با آسيب شناسي و تحليل وضعيت موجود برف روبي و يخ زدايي در شبکه معابر منطقه یک شهر تهران و بررسي تجربيات موفق جهاني در اين زمينه، به ارائه الگويي بهينه و تدوين راهكارهايي موثر جهت مقابله با کاهش اصطکاک، یخ زدگی و تجمیع برف و یخ، راه حل‌های جدید ارائه نمائيم. در این کتاب پس از معرفی مختصر روش‌های سنتی، اولویت بندی عملیات برف‌روبی و یخ زدایی شبکه معابر نواحی شهرداری منطقه یک، به بررسی مزایا و معایب مواد یخ زدا مورد استفاده در شهرداری‌های کلان شهرهای مختلف دنیا که شیب بندی و توپوگرافی معابرشان شبیه ناحیه کوهستانی شمیران می‌باشد پرداخته و پس از معرفی استانداردهای مختلف جهانی در این زمینه، میزان و غلظت هر یک از انواع یخ زدا در شرایط مختلف دمایی و بارشی پیشنهاد و تمامی مراحل انجام عملیات پیشگیرانه با دریافت نتایج دقیق هواشناسی و فرمهای ورود اطلاعات و تصمیم گیری‌های كارشناسی، به تفضیل بیان و به منظور بهبود شرایط دپو و نگهداری مواد و تجهیزات یخ زدا، شرایط استاندارد به تفیصل شرح داده شده و در راستای کمک به سایت‌های نواحی جانمایی سایت‌های فرعی در سطح نواحی دهگانه ارائه گردیده است.
در فصول آخر کتاب نیز، انواع تجهیز ات مدرن در این زمینه بررسی و پیشنهاد و چند روش هوشمند عملیات برفروبی كه در پل‌ها و تقاطع‌های غیرهمسطح تا حد زیادی مفید واقع می‌شوند، ارائه و با استفاده از خصوصیات و شیب بندی‌های نواحی ده گانه برای اولویت بندی آنها، برآوردی كلی از تعداد تجهیزات مورد نیاز منطقه کوهستانی شهرداری منطقه یک به تفکیک نواحی دهگانه ارائه و در آخر روند آموزش، انتخاب پیمانکاران و چارت سازمانی پیشنهادی ارائه گردیده است.
مطالب مهم کتاب شامل موارد ذیل می‌باشد :
1- نقشه شبكه معابر و ویژگی توپوگرافی محدوده جغرافیایی منطقه یک با توجه به نوع شیب معابرنواحی دهگانه، به منظور ارائه پيشنهادات به روز برف روبي و يخ زدایي.
2- ارائه پیشنهاد ميزان مواد شیمیایی و نوع مصرف مواد يخ زدا در هنگام یخ زدگی معابر، مطابق با جدید ترین مواد موجود دربازار و جانمایی و نگهداري مواد يخ زدا براساس نوع محورهای شهرداری منطقه یک تهران.
3- تبیین درصد اختلاط نمک و شن و اندازه دانه بندی شن و نمک.
4- مکان یابی جدید و دقیق سایت‌های برف‌روبی نواحی شهرداری منطقه یک با نظر به معابر اولویت دار.
5- پیش بینی نیروی انسانی،ماشين آلات و تأسيسات موجود،تجهیزات مکانیزه و مواد یخ زدا لازم جهت استقرار در آنها برای بهبود عملكرد و زیر پوشش قرار دادن شبكه معابر.
6- پيشنهاداتی جدید همچون استفاد از ماشين آلات، تجهيزات نوين و پرسنل مورد نياز براي سايت نواحی وارائه چارت سازمانی در ساختار سازماني – اجرايي شهرداري تهران براي برفروبي و يخ زدایي.
در اينجا لازم است از مدیران و كارشناسان مدیریت شهری شاغل در منطقه یک آقایان نوید لیلاز، اسماعیل ابراهیمی، محمد رضا میرزائی، حمیدرضا عرفانی، عبدالله پرویزی، سیاوش‌هارون بحری، مجتبی اکبری، داوود عالی نسب، سرکارخانم الهام فیاضی و محمد چراغعلی كه براي تهيه و تدوين اين کتاب اینجانبان را یاری نمودند تقدیر و تشكر نموده و اميدوار است اين کتاب سال‌ها بعنوان مرجع و منبعی در تصمیمات مدیران شهری قرار گرفته و در راه ارتقاي كيفيت كمك و خدمت رساني به شهروندان فهیم و عزيزمان موثر باشد.

پیشگفتار

زندگی در کلان شهرهای دنیا مسائل و پیچیدگی‌های مخصوص خودش را دارد. زندگی در این گونه شهرها نیاز به آگاهی‌های ویژه شهرنشینی دارد تا همه در کنار یکدیگر با رعایت قوانین و مقررات از آرامش و آسایش از طریق دولتها برخوردار گردند. در این راستا آگاهی بخشی و اطلاع رسانی از اتفاقات، بحران‌ها و چالش‌ها و نحوه عکس العمل برخورد با آنها از وظائف مدیران شهری است تا با راهنمایی و تبیین موقعیت‌های مختلف در ایجاد این حس در بین شهروندان تاثیر گذار باشند. زندگی در نگین تهران (شمیران) با سایر مناطق تفاوت اساسی دارد. وجود اماکن متنوع گردشگری، سفارتخانه، دانشگاهها، بوستان‌های زیبای فرامنطقه ای، پاساژهای جدید و بازار قدیمی، امامزاده‌ها ، مدارس و موزه‌های مختلف، امکانات فراوان گردشگری کوهستانی مانند تله سی یژ دربند و تله کابین توچال، قلل زیبای مورد استقبال برای کوهنوردی و کوهنوردان و پوشش گیاهی _ جانوری منحصربه فرد، باعث شده تا جمعیت زیادی در این سال‌ها در این محدوده جغرافیایی ساکن گردند. براین اساس به کارمندان تمام ادارات شمیرانات، از دستگاه‌های نظامی و انتظامی تا بالاترین سطوح تا کارگران شریف و خانواده‌های محترمشان، بازاریان و رانندگان، تمام کادر پزشکی، بازنشستگان و گردشگران پیشنهاد می‌شود کتاب فوق را جهت اطلاع از این موقعیت خاص و منحصر به فرد مطالعه کنند، تا از اولویت ها و برنامه‌های شهرداری منطقه درزمان بارندگی‌های فصلی زمستان آگاهی پیدا کرده تا انتظاراتشان برای زمان‌های برف روبی و یخ زدگی واقع بینانه ترگردد.
این کتاب با نظرات کارشناسان معاونت‌های شهرداری تهران شاغل در منطقه یک و ادارات وابسته تهیه و در معرض مطالعه شهروندان قرار گرفته است. شک نداریم تمام مطالب کتاب کامل و عاری از نقص نمی‌باشد، براین اساس بسیار خرسند خواهیم شد خوانندگان محترم با نظرات کارشناسانه ما را در تکمیل مطالب و در چاپ‌های بعدی یاری نمایند.

فصل اول: مشخصات و اطلاعات کلی محدوده جغرافیایی شهرداری منطقه یک (شمیران)

فصل اول این کتاب  را به صورت رایگان مطالعه نمایید :

برای مشاهده و مطالعه فصل های دیگر لطفا از بالای همین صفحه کتاب را خریداری نمایید تا همه فصل های کتاب در قسمت زیر برای شما نمایش داده شود.