همه ما در زندگی با احساسات مختلفی رو‌به‌رو می‌شویم. غم، خوشحالی، اضطراب، ترس و عصبانیت همگی هیجاناتی طبیعی در وجود ما هستند که به بقای ما کمک می‌کنند، اما گاهی انسان بر‌حسب دلایلی نمی‌تواند این هیجانات را کنترل کند. در این حالت انسان مانند کودکی می‌شود که واکنش‌های افراطی و نامتناسبی به مسائل مختلف نشان می‌دهد.

مدیریت هیجان یکی از مهارت‌های حیاتی در زندگی است که به کنترل احساسات درونی مربوط می‌شود. این مهارت در برقراری ارتباط مؤثر و سازگارانه نقش کلیدی دارد. برای مدیریت هیجانات، راهکارهای متنوعی مانند شناسایی و ابراز احساسات، تغییر در الگوهای فکری و سایر تکنیک‌ها به‌کار می‌روند. در این مقاله، قصد داریم به بررسی مفهوم و روش‌های مدیریت هیجان بپردازیم و اطلاعات مفیدی را در این زمینه ارائه دهیم.

برای مثال ممکن است موقعیت‌های ساده باعث عصبانیت یا گریه‌ او شود. در این حالت او نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد و در زندگی روزمره به مشکل بر‌می‌خورد. ناپایداری هیجانات می‌تواند بسیار آزار‌دهنده باشد و زندگی انسان را مختل کند.

 خوشبختانه این مشکل قابل درمان است. به‌شرطی‌که ابتدا ریشه‌یابی درستی انجام دهیم. در این مقاله به دلایل اصلی ضعف در مدیریت هیجانات اشاره می‌کنیم و هر کدام را مورد بررسی قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید تا گامی در جهت خودشناسی و مدیریت هیجانات خود بردارید.

ترومای دوران کودکی؛ بی‌ توجهی به نیاز‌ های کودک

دوره کودکی مهم‌ترین دوره زندگی انسان از لحاظ رشد هیجانی است. آسیب‌های دوران کودکی مانند جدایی والدین، تنبیه بدنی یا تجاوز زمینه‌ساز اختلالات عاطفی در بزرگسالی هستند. یکی از این اختلالات ناتوانی در مدیریت هیجانات است. علاوه‌بر این، بی‌توجهی به کودک و عدم برطرف‌کردن نیاز‌های جسمی و عاطفی او در بروز این اختلال بی‌تاثیر نیست.

استرس مزمن و مشکلات جسمی

عوامل استرس‌زای زندگی مثل مشکلات مالی یا بیماری‌های جسمی می‌تواند فرد را دچار بی‌ثباتی عاطفی کرده و او را تحریک‌پذیر و بی‌قرار کند. از میان مشکلات جسمی پارکینسون و ام اس با ریسک بیشتری منجر به بی‌ثباتی هیجانی می‌شوند؛ زیرا تغییراتی در ساختار مغز به‌وجود می‌‌آورند.

تاثیر ژنتیک روی بی ثباتی عاطفی

مجله جهانی روانپزشکی (journal of psychiatry) به این اشاره می‌کند که آلل‌های خاصی از پلی‌مورفیسم ژن 5-HTTLPR با ناتوانی در مدیریت هیجانات مرتبط است. همچنین ژنتیک می‌تواند در بروز اختلالاتی مثل اختلال دو قطبی نقش داشته باشد که یکی از دلایل اصلی ناپایداری عاطفی است.

مصرف مواد مخدر

مواد مخدر با تغییر در ساختار شیمیایی مغز با ایجاد مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی منجر به بی‌ثباتی عاطفی می‌شود. این حالت خصوصا زمانی ایجاد می‌شود که فرد از مواد محرک مانند شیشه یا کوکائین استفاده کند. همچنین مصرف مواد مخدر می‌تواند چالش‌های دیگری مثل درگیری در رابطه، مسائل قانونی و مشکلات دیگری نیز ایجاد کند که به نوبه خود باعث تشدید بی‌ثباتی عاطفی می‌شود.

اختلالات سلامت روان؛ مشکل در شناخت هیجانات

یکی از دلایل ناتوانی در کنترل هیجانات اختلالات روانی است. در این اختلالات فرد در شناخت درست احساسات و هیجانات خود مشکل دارد، در‌نتیجه در مدیریت آن‌ها نیز به مشکل بر‌می‌خورد. در ادامه تعدادی از اختلالات سلامت روان را که باعث ضعف در مدیریت هیجانات می‌شود بررسی خواهیم کرد.

اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی یا ADHD

یکی از شایع‌ترین دلایل ضعف در مدیریت هیجانات اختلال ADHD است. در این اختلال افراد در تشخیص احساسات خود دچار خطا می‌شوند و به اشتباه می‌پندارند که شرایط موجود غیر‌قابل‌اصلاح است. در واقع تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این افراد در تحمل مشکلات صبر و امید کمتر و تحریک‌پذیری بیشتری دارند. همچنین بیشترین احساسی که آن‌ها را آزار می‌دهد، ترس و اضطراب اجتماعی اغراق شده است.

اختلال استرس پس از سانحه( PTSD)

اختلال استرس پس از سانحه زمانی رخ می‌دهد که یک اتفاق ناگوار را تجربه می‌کنید، مانند از سر‌گذراندن یک حادثه مرگبار مثل تصادف. یکی از علائم PTSD عدم توانایی کنترل احساساتی از قبیل ترس و اضطراب است که در موقعیت‌های مشابه کوچک‌تر مثل دیدن یک صحنه تصادف در فیلم عود می‌کند. PTSD ممکن است در اثر تجربه تروماهای کودکی و نوجوانی نیز پدید آید.

اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD)

اختلال OCD دائما باعث ایجاد افکاری وسواس‌گونه و تکانشی مانند شستن بیش‌از‌حد دست‌ها می‌شود. فرد با این کار استرس خود را کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که این افراد مستعد هستند که در تنظیم عواطف خود به مشکل بر بخورند.

اختلال دو‌قطبی( Bipolar disorder)

اختلال دو‌قطبی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به صورت متناقض دوره‌هایی از شیدایی (مانیا) و افسردگی داشته باشد. این افراد اغلب در کنترل هیجانات خود مشکل دارند و تغییرات خلقی شدیدی را تجربه می‌کنند. همچنین افراد مبتلا به BD در معرض خطر بیشتری از آسیب‌های جسمی در طی این نوسانات خلقی هستند و حتی در زمان بهبودی هم در مدیریت هیجانات خود مشکل دارند.

اختلال طیف اوتیسم ( ASD )

امروزه دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که افراد مبتلا به اوتیسم در معرض خطر اختلالات عاطفی و عدم کنترل هیجانات خود هستند. در واقع این افراد در تشخیص احساسات و هیجانات خود با مشکل مواجه‌اند که باعث می‌شود در کنترل آن‌ها نیز ناتوان باشند.

آسیب تروماتیک مغزی

آسیب‌های تروماتیک مغزی ( TBI) زمانی رخ می‌دهد که ضربه شدید و ناگهانی به سر وارد شده و نهایتا باعث آسیب مغزی شود. اختلال در کنترل عواطف در این افراد یک علامت رایج است. در این گروه اختلالات افسردگی و اضطراب نیز بیشتر رخ می‌دهد.

همه انواع هیجانات از قبیل خوشحالی، ترس و عصبانیت در وجود انسان طبیعی هستند، اما اگر نتوانیم آن‌ها را مدیریت کنیم، زندگی ما را مختل خواهند کرد. از دلایل بی‌ثباتی عاطفی اختلالات سلامت روان مانند بیش‌فعالی، اختلال دو‌قطبی و اوتیسم است. همچنین عوامل محیطی مثل تجربیات بد دوران کودکی یا استرس‌های مزمن زندگی می‌تواند باعث ضعف در مدیریت هیجانات شود. نکته مهم این است که با مراجعه به روانشناس ریشه اصلی این اختلال را پیدا کرده وآن را به‌راحتی درمان کنیم.